درباره رجیستری در ویندوز (قسمت اول)

با سلام. دوستان امروز بنده می‌خوام در مورد قسمتی از سیستم عامل ویندوز صحبت کنم که خیلی مهمه و اگر کار با اون رو یاد بگیرید، میشه گفت که یک کاربر حرفه‌ای ویندوز هستید. حتما از عنوان این مطلب فهمیدید که منظورم چه بخشیه.
 

با سلام. دوستان امروز بنده می‌خوام در مورد قسمتی از سیستم عامل ویندوز صحبت کنم که خیلی مهمه و اگر کار با اون رو یاد بگیرید، میشه گفت که یک کاربر حرفه‌ای ویندوز هستید. حتما از عنوان این مطلب فهمیدید که منظورم چه بخشیه.

اما اول از همه می‌خوایم ببینیم رجیستری ویندوز به چی میگن؟

مسلماً تک تک اجزای یک سیستم عامل،پیکربندی ها و تنظیمات خاصی دارن. (مثلا در مورد ویندوز، میشه به این موارد اشاره کرد که کدوم عکس در پس زمینه دسک‌تاپ نشون داده بشه؟ یا هر یوزر چه نام و تصویری داشته باشه؟ یا اینکه یک ویژگی خاص فعال یا غیر فعال باشه) در ویندوز، این تنظیمات در چند فایل در پوشه‌ی اصلی ویندوز ثبت شدن. مجموعه این فایل‌ها یک پایگاه داده هست که با نام «رجیستری»(Registry)شناخته میشه. (کلمه رجیستر در انگلیسی یعنی ثبت کردن؛ اینجا هم تنظیمات ویندوز در قالب مقادیری، در این بانک اطلاعاتی ثبت میشن) در تصویر زیر، شما پوشه‌ی حاوی این فایل‌ها رو در ویندوز 7 که شامل فایل‌های رجیستری، پشتیبان گیری‌های اونا و برخی موارد دیگر میشه، می‌بینید:

پایگاه داده‌ای که این فایل‌ها در کنار هم تشکیل میدن، ساختار سلسله مراتبی داره. این ساختار از چند کلید اصلی(ریشه یا Root) شروع میشه و هر کلید، یه سری کلید‌های فرعی به عنوان زیر مجموعه در خود داره. (کلید‌ها در رجیستری، مثل فولدر‌ها در هارد کامپیوتر هستن.) همچنین در هر کلید، یه سری «متغیر» یا مقدار هم هست. متغیر‌ها در اصل اشیایی هستن که می‌تونن مقادیری از انواع مختف (رشته، عدد و ...) رو در خود داشته باشن و این مقدار، می‌تونه تغییر بکنه.

در هر فایل رجیستری، اطلاعات مختلفی که به نحوی به هم مرتبط هستن، وجود داره (مثلا در فایل Software، اطلاعات مربوط به تمام تنظیمات نرم افزار‌ها هست) در ساختار سلسله مراتبی که اشاره کردم، از هر فایل، اطلاعات به هر کدوم ازکلید‌‌های ریشه‌ می‌رن و درون یک کلید‌ فرعی با نام همون فایل قرار میگیرن (مثلا از فایل Software، برخی اطلاعات به یک کلید اصلی و برخی اطلاعات دیگر به یک کلید‌ دیگه میرن و در هر کدوم از این کلید‌ها، اطلاعات دریافت شده از فایل مذکور در کلید‌ی فرعی با نام Software قرار می‌گیرن.)

حالا میخوایم بدونیم که چطور میشه اطلاعات رجیستری رو تغییر داد؟

خب بعضی تنظیمات نسبتاً ساده، از راه‌های ساده مثل کنترل پنل یا Settings (در ویندوز 10 و 11) میتونن تغییر پیدا کنن؛ ولی برای ویرایش‌های حرفه‌ای تر، باید به راه‌های حرفه‌ای تر رو آورد.

نکته‌ی بسیار مهم: رجیستری ویندوز بسیار حساسه. اگر یک اشتباه کوچک در اون به وجود بیاد، ممکنه سیستم عامل آسیب ببینه و حتی این آسیب غیر قابل جبران باشه، طوری که مجبور بشید ویندوز کامپیوتر رو عوض کنید! پس سر خود رجیستری ویندوز رو تغییر ندید و اگر می‌خواهید کار با رجستری رو تمرین کنید، اول از همه یک پشتیبان از اون تهیه کنید. (پشتیبان گیری از رجیستری رو هم بعد تر توضیح می‌دم)

برای این کار هم راه‌های ساده و حرفه‌ای مختلفی وجود داره. مثلا می‌تونید از cmd که قبلا در موردش مطلب نوشتم استفاده کنید، یا windows PowerShell که ابزاری مانند command prompt ولی حرفه‌ای تره؛ یا فایل‌های reg که بعد تر درباره‌اش توضیح خواهم داد. ولی روش ساده‌ای که توضیح میدم، (و ایمن‌ترین روش هست که حتما میتونه نیاز‌های شما رو هم برطرف کنه) استفاده از برنامه‌ی regedit هست که در خود ویندوز موجوده. (regedit مخفف Registry Editor هست)

شما می‌تونید از این طریق پنجره Run به برنامه‌ی فوق دسترسی داشته باشید. با فشردن دکمه‌های ویندوز (ÿ) و R پنجره‌ی ران رو باز کنید و در کادر، regedit رو وارد کرده و OK رو بزنید. چون این برنامه فقط با سطح دسترسی ادمین اجرا میشه، بنابراین کادر run as administrator رو میبینید که باید yesرو انتخاب کنید.

سپس پنجره‌ی زیر براتون باز میشه:

در طرف چپ پنجره، کادری رو می‌بینید که کلید‌های ریشه‌ای و فرعی رو نشون میده. 5 کلید‌ ریشه (Root) رو در بالا میبینید. برای راحتی در نوشتن، معمولا نام این کلید‌ها رو به صورت مخفف بیان می‌کنن. در جدول زیر، شما کلید‌های ریشه‌ای رو با نام مخفف و رده‌بندی مربوطه‌ی خودش می‌بینین.

نام	مخفف	توضیح
HKEY_CLASSES_ROOT	HKCR	این قسمت اطلاعات مربوط به نرم افزار های نصب شده و همچنین پسوندهای مختلف (.docx, .pdf, .jpg و ...) رو در خود داراست.
HKEY_CURRENT_USER	HKCU	تنظیمات و پیکر بندی‌هایی که مختصّ یوزری هستن که در حال حاضر لاگین کرده. (اگر با یک یوزر دیگه لاگین کنید، این تنظیمات فرق خواهند کرد) مثل تصویر دسکتاپ، آیکون‌های تسک بار و ...
HKEY_LOCAL_MACHINE	HKLM	تنظیمات مهم کامپیوتر (سخت افزار و نرم افزار) که برای همه‌ی یوزر‌ها یکی هست.
HKEY_USERs	HKU	تنظیمات مخصوص هر کدوم از یوزر‌ها در این کلید قرار داره. محتویات HKCUدر اصل محتویات یکی از زیر مجموعه‌های HKU هست که مربوط به کاربریه که در حال حاضر لاگین کرده.
HKEY_CURRENT_CONFIG	HKCC	اطلاعات مربوط به سخت افزار جاری کامپیوتر (سخت افزاری که در حال حاضر استفاده میشه) این اطلاعات از ریشه‌ی HKLMخونده می‌شن.

سمت راست، کادری هست که متغیر‌های موجود در هر کلید رو نشون میده (البته مسلما باید اول روی اون کلید کلیک کرده باشید) این متغیر‌ها هم انواع مقدار‌های مختلفی رو می‌تونن نگه دارن که در جدول زیر می‌بینید.

نام	نوع داده‌ی قابل ذخیره	توضیح
REG_SZ	متن (رشته) تک خطی	پرکاربرد ترین نوع داده در رجیستری
REG_BINARY	داده‌ی باینری	منظور از باینری، همون صفر و یک هست. از اونجایی که زبان کامپیوتر هم صفر و یکه، بیشتر داده‌های مربوط به سخت افزار از این نوع هستن.
REG_DWord	عدد صحیح 32 بیتی (0 تا 4249672295)	این داده و نوع داده QWORD توانایی ذخیره به صورت دسیمال (مبنای 10) یا هگزا دسیمال (مبنای 16) را دارد. همچنین می‌توان از مقدار 0 به عنوان مقدار«غلط» و 1 به عنوان مقدار «درست» استفاده کرد.
REG_Qword	عدد صحیح 64 بیتی	این نوع داده در سیستم عامل‌های 32 بیتی کاربرد ندارد
REG_MULTI_SZ	متن (رشته) چند خطی	نوع SZ تنها در یک خط می‌تواند موجود باشد؛ ولی این نوع ممکن است در چند خط وجود داشته باشد.
REG-EXPAND-SZ	رشته‌ای که با ذکر نام آن در یک برنامه، مقدار درون آن به جای «عبارت نام» لحاظ خواهد شد	برای مثال، می‌توان به مقدار %SYSTEMROOT% اشاره کرد که با ذکر نام آن در برنامه‌های ویندوز، مسیر پوشه‌ی اصلی ویندوز از آن برداشت می‌شود.

انواع داده‌های دیگه‌ای هم هستن که تخصصی‌تر‌اند و زیاد کاربرد ندارن. (یا حداقل نمیشه مثل موارد بالا اونا رو ساخت)

در هر دو قسمت راست و چب، با تایپ کردن نام یکی از زیر مجموعه‌ها (در سمت راست، متغیرها و سمت چب، کلیدها) میبینید که اون مورد، خودش انتخاب میشه.

برای ویرایش هر متغیر، روی اون دو بار کلیک کنید تا پنجره‌ای برای ویرایش اون باز بشه. هر نوع داده، پنجره‌ی مخصوصی برای ویرایش داره:

و در نهایت، قسمت پایین پنجره، مسیر جاری رو در سلسله مراتب رجیستری نشون میده. (البته در ویندوز 10، این قسمت سمت بالا قرار داره)

گاهی لازمه یک کلید یا متغیر تازه در رجیستری ایجاد کنید. این کار همون قدر ساده اس که یک فایل متنی یا پوشه رو در ویندوز ایجاد می‌کنید؛ یعنی کافیه بعد از رفتن به مسیر مورد نظر، در سمت راست، راست کلیک کنید، از قسمت New یکی از انواع متغیر‌ها و یا گزینه‌ی ساخت کلید رو انتخاب کنید، نام کلید یا متغیر رو بنویسید و تمام!

همچنین با راست کلیک بر روی هر یک از کلید‌ها یا متغیر‌ها، گزینه‌هایی برای کار با اونا در منوی راست کلیک پدیدار می‌شوند.